Płytki tokarskie są jednym z kluczowych elementów procesu obróbki CNC. Od ich doboru zależą: stabilność procesu, trwałość narzędzia, jakość powierzchni oraz możliwość utrzymania wymaganych tolerancji. Na opakowaniach płytek (zwykle pakowanych po kilka sztuk) producenci umieszczają informacje o przeznaczeniu materiałowym oraz zalecanych parametrach skrawania. Właściwa interpretacja tych oznaczeń jest fundamentem poprawnej technologii.
W tym artykule omawiamy płytki stosowane na tokarkach: do toczenia zgrubnego, wykańczającego, gwintowania, rowkowania i przecinania. Na wstępie podkreślamy, że szczegółowe dane katalogowe warto każdorazowo weryfikować u producentów narzędzi.
Spis treści
Oznaczenia materiałowe płytek – grupy P, M, K, N, S, H
Producenci płytek tokarskich klasyfikują materiały według ujednoliconego systemu:
- P – stal,
- M – stal nierdzewna,
- K – żeliwo,
- N – metale nieżelazne (na przykład aluminium, mosiądz, brąz,
- S – stopy żaroodporne i tytan,
- H – materiały twarde, takie jak stale hartowane.
Każdy gatunek płytki ma określony skład węglika, rodzaj powłoki i geometrię przystosowaną do danej grupy.
Przykładowo, płytki do stali nierdzewnej (M) projektuje się z myślą o materiałach ciągliwych, podatnych na narost, a gatunki do S i H muszą wytrzymywać wysoką temperaturę i intensywne zużycie ścierne.
Jedna geometria, różne materiały – gdzie są granice?
W praktyce produkcyjnej jedna kształtowo płytka może być wykonywana w różnych gatunkach, przeznaczonych do innych materiałów. Często stosuje się rozwiązania kompromisowe:
- Płytki (M) potocznie zwane „do nierdzewki”, dobrze sprawdzają się również w wielu stalach (P) i żeliwach (K).
- Płytki „typowo do stali” (P) nie są właściwym wyborem do materiałów S i H, ale mogą być bezpiecznie stosowane do stali, aluminium, żeliwa, mosiądzu czy brązu.
Kluczowe jest więc rozróżnienie – geometria (kształt płytki) może być ta sama, natomiast gatunek musi być dobrany do materiału obrabianego i warunków obróbki.
Płytki do toczenia zgrubnego
Toczenie zgrubne wymaga płytek o wysokiej wytrzymałości krawędzi i możliwości pracy z większymi posuwami. W tej grupie można wyróżnić m.in. WNMG, CNMG oraz DNMG.
WNMG
Płytki stosowane w oprawkach MWLNL/R najczęściej występują z promieniami naroża 0,4 / 0,8 / 1,2 mm.
W praktyce roboczej najczęściej używa się promienia 0,8 mm, rzadziej 1,2 mm. Typowy rozmiar to np. 0804. Narzędzie jest podstawowym rozwiązaniem do toczenia zgrubnego detali małych i średnich.
CNMG
Oprawki DCLNL/R przeznaczone są do większych detali. Stosuje się w nich płytki w rozmiarach 12 i 16, z promieniami jak dla WNMG.
Konstrukcja daje większą sztywność układu przy większych średnicach i długościach wystawienia.
DNMG
Płytki DNMG (np. 1506) z promieniami 0,4 i 0,8 mm są klasycznym rozwiązaniem do zgrubnej i półzgrubnej obróbki w szerokim zakresie materiałów. Łączą dobrą wytrzymałość z możliwością kształtowania konturu.
Płytki do toczenia wykańczającego
Obróbka wykańczająca wymaga płytek o mniejszych promieniach naroża i stabilnej, przewidywalnej pracy, tak aby uzyskać docelowy wymiar oraz chropowatość.
DCMT
Płytki dostępne w wykonaniu małym i dużym, z promieniami 0,2 / 0,4 / 0,8 mm (0,8 – w większych wariantach). Stosowane do przejść półwykańczających i wykańczających.
TNMG
Płytki wykańczające z promieniami 0,2 / 0,4 / 0,8 mm. Wykorzystywane do „prowadzenia” wymiaru w tolerancji.
Po każdej wymianie płytki konieczna jest kontrola wymiaru (np. transametrem) i ewentualna korekta narzędzia w sterowaniu.
Płytki rombowe CCMT
Występują w wersjach małych i dużych z promieniami 0,2 / 0,4 / 0,8 mm.
Są stosowane do wykańczania powierzchni walcowych, czołowych oraz konturów, szczególnie przy ograniczonym dostępie.
VBMT
Płytki o zastosowaniu zbliżonym do TNMG. Dostępne są wersje czterokrawędziowe (0,4 / 0,8 mm) oraz jednostronne (0,2 / 0,4 / 0,8 mm). Wybierane tam, gdzie geometria oprawki SVJ daje lepszy dostęp do obrabianej powierzchni.
Płytki do gwintowania
Płytki gwintujące dzielą się na rozwiązania do gwintów wewnętrznych (IR/IL) i zewnętrznych (ER/EL), w profilach trapezowych, metrycznych, calowych i innych.
Płytki do rowków, kanałków i przecinania
Kanałkowce
- Czołowe – rozmiary 3, 4, 5 mm; do rowków na powierzchniach czołowych.
- Wewnętrzne – 1,04 / 1,0 / 1,2 mm; do kanałków w otworach.
Przecinaki
Płytki o szerokościach od 0,5 do 3,0 mm, wykorzystywane głównie na tokarkach prętowych do odcinania detali.
Zastosowanie w praktyce – kilka zasad
W praktyce technologicznej można przyjąć następujące reguły:
| Obszar zastosowania | Charakterystyka i zasady doboru |
| Toczenie zgrubne | Stosowane jako podstawowe narzędzia do obróbki z dużym urobkiem. Najczęściej wybierany promień to 0,8/1.2 mm. Dobór gatunku płytki zależy od materiału oraz wymaganej wydajności. |
| Toczenie wykańczające | Używane do osiągania wymiaru i jakości powierzchni w tolerancji. Po każdej wymianie płytki konieczna jest kontrola wymiaru i ewentualna korekta ustawień. |
| Toczenie gwintów | Dobór płytki odbywa się indywidualnie na podstawie profilu gwintu i wymagań z rysunku. Nie istnieją rozwiązania uniwersalne — każda geometria wymaga właściwego narzędzia. |
| Rowkowanie i przecinanie | Dobór zależy od szerokości i głębokości rowka oraz materiału detalu. |
Dobór płytki tokarskiej powinien być oparty zarówno na danych katalogowych producenta, jak i doświadczeniu zespołu technologiczno–produkcyjnego. Połączenie tych dwóch źródeł wiedzy pozwala uzyskać stabilny, powtarzalny proces obróbki CNC oraz optymalne wykorzystanie narzędzi.